We hebben voor diverse bodemziektes en -plagen bestrijdingsmethodes ontwikkeld die niet of minder schadelijk zijn voor ander bodemleven zoals 1) Afrikaantjes tegen Pratylenchus aaltjes, 2) Chitine en keratine tegen sommige aaltjes, Verticillium dahliae en Pythium en 3) anaerobe grondontsmetting als een beter alternatief in vergelijk met chemische grondontsmetting.

De komende jaren willen we onderzoek doen hoe andere bodemziekten en -plagen te beheersen.

Het in stand houden of verbeteren van de bodemkwaliteit vergt een kennisintensieve, integrale aanpak. Probleem is dat de noodzakelijke kennis over de fysische, chemische en biologische aspecten van de bodem vaak is versnipperd en dat er op dit moment geen partijen ‘de integrale gesprekspartner’ zijn voor de teler. Hierdoor krijgt een teler vaak tegenstrijdige adviezen. 

Het Bodemkwaliteitsplan is een nieuw instrument dat de noodzakelijke informatie op een praktische manier bij elkaar brengt. Voor zowel telers als adviseurs een enorme stap voorwaarts. 

Zo begrijpen we steeds beter hoe we gewassen efficiënter kunnen bemesten met minimale verliezen. Een extensievere vruchtwisseling en niet-kerende grondbewerking blijken tot minder verliezen te leiden. 

De uitdagingen rond bodemkwaliteit op zandgrond zijn nog niet opgelost. Met aangescherpte strategieën rond grondbewerking, groenbemesters en organisch stofbeheer willen we een volgende stap zetten.

In de systeemproef Bodemkwaliteit op zand kijken we samen met telers naar de effecten van organisch stofbeheer en grondbewerking op gewasopbrengst, bodemkwaliteit en stikstofverliezen.

De problemen rondom bodemkwaliteit van zandgronden zijn complex. Telers willen uitspoeling voorkomen, organische stof behouden en bodemziektes beperken. De mogelijkheden om de zandgronden te beheren, zijn zo divers als de teelten.

De komende jaren willen we verder onderzoek doen naar andere minimale grondbewerkingstechnieken en willen we de mate van bodemverstoring door de verschillende technieken kwantificeren. Hiervoor willen we een grondbewerkingsindex ontwikkelen.   

Daarom ontwikkelde PPS Beter Bodembeheer in 2021 en 2022 twee brochures waarin wordt samengevat hoe je aardappels en suikerbieten met niet kerende grondbewerking kan telen en wat de resultaten zijn geweest in de systeemproeven.

Hoe teel je aardappels en suikerbieten zonder ploegen? De transitie van ploegen naar gereduceerde grondbewerking roept veel vragen op en is niet zonder uitdaging voor telers. 

Een volgende stap is om ook de kennis over bodemplaaginsecten aan de tool toe te voegen.

Met de Gezondgewastool kunnen akkerbouwers en adviseurs een overzichtelijk schema maken met informatie welke bodemmaatregelen bijdragen aan de beheersing van de gekozen bodemziektes. 

De tool brengt een rapport van honderd pagina's over bodempathogenen terug tot één schema op maat, waarmee de akkerbouwer direct aan de slag kan. De tool is op dezelfde manier opgebouwd als het veelgebruikte aaltjesschema. 

Akkerbouwers willen een zo gezond mogelijk gewas, maar er zijn veel factoren die dit kunnen belemmeren. Bodempathogenen zijn hier een voorbeeld van. Gelukkig zijn er tegen veel van dit soort pathogenen werkzame maatregelen. Maar hoe weet je welke maatregel effectief is? Daar hebben onderzoekers in 2021 een overzichtelijk instrument voor ontwikkeld: de Gezondgewastool.

Om effecten specifiek voor een situatie in te kunnen schatten en tot een betrouwbaar maatwerkadvies te komen is het nodig de effecten nog beter in kaart brengen. Dit draagt bij aan daadwerkelijk duurzaam bodembeheer in 2030 van alle landbouwgrond in Nederland.

Onze onderzoeken brengen de effecten van de maatregelen in kaart inclusief toepasbaarheid en kosten en baten. 

Maatregelen als niet-kerende grondbewerking, composttoepassing en groenbemesters dragen bij aan een of meer maatschappelijke opgaven en behoud of verbetering van opbrengst. De maatregelen kosten vaak wel meer geld en er is meer kennis nodig om ze goed uit te voeren.

De BLN-aanpak moet in de komende jaren getest en verbeterd worden met nieuwe kennis rond bijvoorbeeld bodembiologie en nieuwe meetmethoden.

Deze BLN-indicatorset maakt het mogelijk om de bodemkwaliteit van landbouwgronden op een uniforme, integrale manier te meten. 

De BLN wordt momenteel omgebouwd tot een methode om de bodemkwaliteit te beoordelen op de bijdrage aan diverse ecosysteemdiensten, naast de bijdrage aan productie bijvoorbeeld ook de bijdrage aan koolstofvastlegging, biodiversiteit en waterkwaliteit.

Het meten van de bodemkwaliteit is belangrijk voor het werken aan een duurzaam beheer van landbouwbodems. In 2019 hebben we de indicatorset Bodemindicatoren voor Landbouwgronden in Nederland (BLN) ontwikkeld in opdracht van het Ministerie van LNV.

Verdere karakterisering van organische meststoffen is van belang om tot een juiste keuze te komen bij toepassing in een specifieke situatie. Eerder hebben we vooral gekeken naar verhouding van organische stof en stikstof en fosfaat maar het is ook belangrijk om te kijken naar o.a. effecten op bodemweerbaarheid en bodembiologie.

Onderzoekers in de PPS Beter Bodembeheer hebben een classificatieschema voor organische meststoffen en -reststromen uitgewerkt en criteria opgesteld om onderscheid te kunnen maken naar organische producten die kunnen worden aangemerkt als bodemverbeteraar en organische producten waarbij het accent meer op de bemestende waarde ligt dan op organische-stofvoorziening.

Om de bodemvruchtbaarheid en duurzaam bodembeheer in de landbouw te bevorderen, heeft de overheid richtlijnen opgesteld voor percelen met een hoge fosfaattoestand zodat zij extra organische stof kunnen aanvoeren.

Telers hebben nog veel vragen rond groenbemesters, bijvoorbeeld wanneer en hoe het beste de groenbemester in te werken. Daar is nog meer onderzoek naar nodig.

De kennis rond groenbemesters en hoe je ze moet telen is samengevat in het Handboek groenbemesters. Dit complete handboek is niet allen geschikt voor studenten en docenten maar ook telers en adviseurs kunnen het naslagwerk uitstekend gebruiken.

Groenbemesters leveren een waardevolle bijdrage aan de kwaliteit van de bodem. Het belang van de teelt en de juiste keuze van groenbemesters is de afgelopen toegenomen. Waren het vijftien jaar geleden vooral bemesting en aaltjes, nu spelen biodiversiteit, klimaatadaptatie, organische stof en de daarmee samenhangende Europese regelgeving een zeker zo belangrijke rol. 

Vanuit het landbouwonderwijs kwam in 2019 het verzoek een handboek te maken die docenten en studenten wegwijs maakt in dit brede onderwerp. 

In het Bedrijvennetwerk Bodemmetingen is de BLN-indicatorset samen met diverse nieuwe meettechnieken getest onder allerlei diverse omstandigheden. Tevens is de methodiek van het bodemkwaliteitsplan getest.

Met voortzetting van het Bedrijvennetwerk Bodemmetingen kunnen we met de telers aan anderen laten zien hoe je bodemkwaliteit meet en duurzaam bodembeheer concreet kan uitvoeren.   

Het Bedrijvennetwerk Bodemmetingen bestaat uit 16 akkerbouwers verspreid over heel Nederland. Op de bedrijven in dit netwerk worden alle aspecten van bodemkwaliteit gemeten. Dit draagt bij aan een beter advies aan boeren over het monitoren en verbeteren van hun bodemkwaliteit.

Onderzoek in en met de praktijk is een belangrijk taak van PPS Beter Bodembeheer. Daarom is in het najaar van 2018 het Bedrijvennetwerk Bodemmetingen opgezet met als doel om bodemmetingen op praktijkbedrijven te testen en te kijken naar de samenhang van bodemindicatoren onderling en met de bedrijfsvoering.

Ook in de toekomst zoeken we de telers op om onze kennis te delen en te vertalen naar de boerenpraktijk. Dit levert ook weer input op voor nieuw onderzoek naar de uitdagingen in de boerenpraktijk.

Een andere manier om kennis te delen is het organiseren van bijeenkomsten voor telers. Voorbeelden hiervan zijn de Groenbemesterdag en de Plant en bodemgezondheidsdag.  

Hoe kun je op een aantrekkelijke en informatieve manier de kennis delen die je hebt opgedaan in je onderzoeken? PPS Beter Bodembeheer heeft de afgelopen jaren niet alleen rapporten gepubliceerd, maar ook brochures en animaties,

Er is veel kennis nodig om tot een goed Bodem-kwaliteitsplan te komen. Door ontwikkeling van diverse nieuwe tools als onderdeel van het Bodem-kwaliteitsplan, helpen we telers om tot de juiste integrale aanpak te komen.

Het in stand houden of verbeteren van de bodemkwaliteit vergt een kennisintensieve, integrale aanpak. Probleem is dat de noodzakelijke kennis over de fysische, chemische en biologische aspecten van de bodem vaak is versnipperd en dat er op dit moment geen partijen ‘de integrale gesprekspartner’ zijn voor de teler. Hierdoor krijgt een teler vaak tegenstrijdige adviezen. 

Het Bodemkwaliteitsplan is een nieuw instrument dat de noodzakelijke informatie op een praktische manier bij elkaar brengt. Voor zowel telers als adviseurs een enorme stap voorwaarts.